Stedendriehoek
Menthol geeft zijn demonstratie op de markt in Apeldoorn.
APELDOORN – Op de markt in Apeldoorn was hij in de jaren ’20 en ’30 een attractie die als ‘negerdokter’ op ludieke wijze demonstreerde hoe je sterke tanden kon krijgen door te poetsen met Babajaba Menthol Tandpasta. Op die manier leerde Joseph Sylvester (1890-1955) Apeldoorn tanden poetsen. Frank Krake schreef een boek over het leven van Sylvester, die de bijnaam Menthol droeg en zichzelf trots ‘volbloedneger’ noemde.
Joseph Sylvester was in jaren ’20 en ’30 attractie met demonstraties op de markt
Het vorige week verschenen boek vertelt het levensverhaal van een van de eerste zwarte zakenmensen in Nederland. Het schetst meteen een tijdsbeeld over emancipatie en discriminatie van mensen met een andere huidskleur. Het is geïllustreerd met oude foto’s en krantenknipsels, die laten zien hoe spraakmakend de demonstraties van de als dandy geklede Sylvester waren. Hij reisde langs alle steden en dorpen in Nederland, plaatsen waar mensen vaak nog nooit een ‘neger’ hadden gezien, en trad op tijdens markten. Dat trok veel bekijks. Ook in Apeldoorn.
Hij presenteerde zijn Babajaba Menthol Tandpasta als ‘het natuurgeheim van het zwarte ras’ en zichzelf als ‘dokter’ en ‘de redder van uw tanden’. “Hij nam meestal een jongetje uit Apeldoorn als proefpersoon, zette die op een stoel en begon met een houten borsteltje diens tanden te poetsen”, vertelt Krake. “Mensen in Apeldoorn wisten toen nog niet wat tandenpoetsen was. Als de mond van het jongetje begon te schuimen en te bloeden, deed hij er zout op en begon het jongetje te schreeuwen. ‘Dat is het resultaat als je je tanden niet poetst, dus koop mijn tandpasta’, riep Menthol dan. Om te bewijzen hoe sterk zijn eigen tanden waren, tilde hij met zijn mond daarna de stoel met jongetje en al 30 centimeter op. Zo maakte hij gebruik van zijn anders-zijn. Hij zei: ‘Kijk eens wat een mooi gebit ik heb. Dat kunnen jullie ook hebben’.”
De Menthol look-a-like met zijn boek.
Eerste zwart-witte huwelijk
Sylvester ontvluchtte voor de Eerste Wereldoorlog de economische malaise op zijn geboorte-eiland Saint Lucia en kwam in Amerika terecht. Tien jaar later vluchtte hij voor het geweld van de Klu Klux Klan naar Antwerpen. Daar ging hij Menthol-pastilles verkopen, maar schakelde al snel over op tandpasta, die hij uit Amerika importeerde. In België sloeg dat niet aan, maar in Nederland werd het een succes.
Tijdens zijn rondreizen ontmoette hij in Amsterdam fotomodel Roosje Borchert uit Hengelo, reisde met haar mee en trouwde in 1928 met haar. Heel de stad liep uit voor het eerste zwart-witte huwelijk. Door contracten te sluiten met grossiers en groothandels, bleef zijn tandpastahandel groeien. Ook bleef Sylvester zijn act opvoeren op markten. “Zo heeft hij Nederland leren tandenpoetsen”, stelt Krake. Hij kreeg echter steeds meer concurrentie van Nederlandse fabrikanten en andere merken. Toen tijdens de crisis de gulden devalueerde, werd zijn geïmporteerde tandpasta te duur en stapte Sylvester over op de konijnenhandel.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij opgepakt en brachten de Duitsers hem naar kamp Schoorl. Hij werd er ingeschreven als ‘volbloedneger’, een term die hij later als geuzennaam in advertenties gebruikte. Met zijn charisma wist hij de bewakers naar zijn hand te zetten en na twee weken werd hij weer vrijgelaten. Na de oorlog werden Sylvester en zijn vrouw Roosje steeds vaker geconfronteerd met beledigingen en nare briefjes, waarover hij vlak voor zijn dood in 1955 terugsloeg in een advertentie. Terwijl duizenden mensen afkwamen op zijn huwelijk, waren op zijn begrafenis slechts drie mensen aanwezig.
Slachtofferrol
Voor het gebruik van het woord ‘neger’ consulteerde de auteur het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNsee). “Met dit verhaal wil ik ook laten zien dat mensen die tot een minderheid behoren, moeten uitgaan van hun eigen kracht en zich niet in een slachtofferrol moeten laten duwen”, zegt Krake.
Het boek Menthol is verkrijgbaar in de boekhandel. Uitgeverij Achtbaan, ISBN 978-90-824764-0-8.
Frank Krake (1968) studeerde Marketing Strategy aan de RUG. Hij publiceerde in de Verenigde Staten en schreef eerder de autobiografie De Rampondernemer (Pearson). Als klein jochie logeerde hij regelmatig bij zijn grootouders in Hengelo, waar hij voor het eerst over Menthol hoorde. Zijn opa deed vroeger zaken met Joseph en Roosje. De verhalen over het echtpaar maakten een onuitwisbare indruk. Die fascinatie inspireerde hem tot het schrijven van dit boek.
