Stedendriehoek

Wereld Bijendag; laat bijen weer dansen!

In Lochem zorgen ze voor blije bijen met 25 kilometer aan zonnebloemen

n

STEDENDRIEHOEK – Er werd drie jaar gewerkt aan wereldwijde erkenning en vorig jaar was het zover. De Verenigde Naties riep op initiatief van Slovenië 20 mei uit tot Wereldbijendag. Vandaag vindt de tweede editie plaats. Een dag met extra aandacht voor de bij is nodig, want de bij heeft het zwaar. Te lichte, gedesoriënteerde en misvormde bijen; de makers van onze honing dreigen te verdwijnen. ‘Top!’ zullen velen denken, maar zonder bijen ook geen bloemen, honing, appels, peren, tomaten en aardbeien. Sterker nog… een derde van veel gebruikte voedingsmiddelen van de mens is deels afhankelijk van bestuiving door bijen.

Blije bijen in Lochem
In Lochem hebben ze de handen ineen geslagen. Niet alleen zullen hier eind van de zomer dolgelukkige bijen rond vliegen, ook draagt het dorp bij aan een gezonde biodiversiteit. Hoe ze dit doen? 45 Boeren zaaien zonnebloemzaden op de akkers waar voorheen mais werd geteeld. Het resultaat is 25 kilometer aan zonnebloemen. Vorig jaar is dit initiatief opgezet, toen door ‘slechts’ 10 boeren. Boeren blijken graag mee te willen werken aan projecten als deze. De Innovatie Coöperatie geeft aan dat dit jaar zich meer boeren hadden aangemeld dan de 45 boeren die mee doen, maar dat er niet meer budget beschikbaar was.

Natuurlijke grazers in Deventer en Eefde
Bloemen, een gevarieerd groenlandschap en ruimte is wat bijen nodig zijn. Schapen dragen ook hun steentje aan dit gevarieerde landschap. Zo lopen er in Eefde en Deventer kuddes schapen rond. Rondtrekkende kuddes, begeleid door een herder, wel te verstaan. In Deventer is de stadskudde al jaren een vast gegeven en heeft al heel wat verbaasde blikken opgeleverd als bijvoorbeeld de Deventer brug werd overgestoken. De kudde zorgt al jaren op veel plekken voor een gezonde begrazing, terwijl in Eefde de herder drie keer per jaar rond trekt: in mei, juli/augustus en oktober. Het voordeel van deze natuurlijke begrazing is dat schapen korter maaien dan een machine, waardoor de bodem met licht en ruimte krijgt. Er ontstaat zo meer variatie in het groen, iets waar bijen en vlinders van profiteren.

Bijen zonder navigatie hebben geen toekomst
Zestig procent van de ruim driehonderd soorten bijen is bedreigd. Al jaren zoeken wetenschappers naar mogelijke oorzaken naar de teruggang van bijen. Wel is duidelijk dat dit vaak om een combinatie van factoren gaat. Een van de oorzaken is de Varoamijt. Deze spinachtige parasiet, oorspronkelijk afkomstig uit Oost-Azië, is een ware massadestructor onder bijen. Bijen en parasieten leefden lange tijd prima naast elkaar, tot in 1984 de Varoamijt opdook in Europa. Bijen, levend in Europa, bleken geen weerstand te hebben tegen de parasiet. Gevolgen zijn lichtgewicht en misvormde bijen. Ook zijn bijen steeds vaker gedesoriënteerd, wat volgens kenners onder andere komt doordat bijen in aanraking komen met bestrijdingsmiddelen. En juist deze desoriëntatie zorgt ervoor dat de bij niet goed kan werken, want wie denkt dat bijen bij toeval op een bloem landt om daar lekker te snoepen heeft het mis.

Laat bijen weer dansen; van rondedans tot kwiseldans
Bijen weten precies waar de bloemen zijn, doordat zij ontzettend goed met elkaar kunnen communiceren. Dit doen zij met hun zintuigen; ze ruiken, voelen, smaken en betasten elkaar met poten, antennes en monddelen. Ook produceren ze geluiden die ze met zenuweinden in de poten en met de gehoorzintuigen op hun antennes waarnemen. Maar bijen kennen nog meer communicatie methoden. Chemische communicatie bijvoorbeeld. Met de klier van Nassanov verspreiden ze de nestgeur en bij gebruik van de angel wordt een ‘alarmstof’ afgegeven die andere bijen lokt. De koningin, ook wel ‘moer’ genoemd, scheidt voortdurend feromonen uit dat het bijenvolk samen houdt.

Misschien is de mooiste manier van bijencommunicatie wel de bijendans. Professor Dr. Karl von Frisch (1886-1982) ontdekte en ontrafelde de betekenis van de bijendans, die diverse vormen kent, zoals de kwispeldans. De speurbijen die terugkeren van de bloemen vertellen de andere bijen met de bijendans waar zij het voedsel kunnen vinden. De dansers ‘kwispelen’ met het achterlijf en brengen daarbij een geluidsignaal voort. De duur van dit geluid geeft de afstand aan tot de voedselbron, terwijl de richting van het lijf de oriëntatie naar het voedsel aangeeft. Hierdoor is het duidelijk dat desoriëntatie bij bijen tot grote problemen leidt voor ze en uiteindelijk dus ook voor ons en onze voedselproductie.

Help de bij heel makkelijk
Om bijen weer gezond en vrolijk te laten kwispelen is het van belang dat wij ze een handje helpen. En dat is heel makkelijk. Zorg voor bloemen; in een bak op het terras, langs de grasmat in de tuin of in aparte hoeken. Niet alleen heb je zo een veel vrolijkere tuin of terras, ook help je de dieren en daarna onze natuur.

In Lochem is nog even wachten, maar dan wacht 25 kilometer zonnebloemen op vrolijk dansende bijen.